Διαχωρίζεται η νοημοσύνη από το σώμα;

Ποια είναι η σχέση μυαλού και σώματος;

Ίσως το μυαλό να μοιάζει με χειριστήριο βιντεοπαιχνιδιού, που κινεί το σώμα στον κόσμο. Ή, πάλι, ίσως το σώμα να χειραγωγεί το μυαλό μέσω της πείνας, της νύστας και του άγχους, όπως το ποτάμι που σπρώχνει ένα κανό. Μήπως το μυαλό μοιάζει με ηλεκτρομαγνητικά κύματα που τρεμοπαίζουν μέσα και έξω από τα σώματά μας σαν να ’ναι λυχνίες; Ή μήπως είναι ένα αυτοκίνητο που τρέχει στον δρόμο; Ένα φάντασμα στον κινητήρα;

Μάλλον δεν υπάρχει μεταφορά που να ταιριάζει απολύτως, αφού μυαλό και σώμα δεν διαχωρίζονται. Υπάρχει μόνο εμπειρία ή κάποια φυσική διαδικασία, μια ολότητα.

Τα ερωτήματα αυτά, τα οποία βασανίζουν τους φιλοσόφους εδώ και αιώνες, στις μέρες μας ζητούν απάντηση πιο επιτακτικά, δεδομένου ότι εξελιγμένες μηχανές τεχνητής νοημοσύνης αρχίζουν να διεισδύουν στον κοινωνικό ιστό. Chatbots όπως το GPT-4 της OpenAI και το Bard της Google, κατά μία έννοια, διαθέτουν μυαλό. Εκπαιδευμένα σε τεράστιους όγκους δεδομένων της ανθρώπινης γλώσσας, έχουν μάθει πώς να δημιουργούν νέους συνδυασμούς κειμένων, εικόνων, ακόμα και βίντεο. Όταν τα τροφοδοτήσεις σωστά, μπορούν να εκφράσουν επιθυμίες, πεποιθήσεις, ελπίδες, προθέσεις και αγάπη. Μπορούν να κάνουν την ενδοσκόπησή τους ή να εκφράσουν δυσπιστία, αυτοπεποίθηση και λύπη.

Εντούτοις, ερευνητές που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης υποστηρίζουν ότι η τεχνολογία θα κατακτήσει την πραγματική νοημοσύνη, ή θα κατανοήσει πραγματικά τον κόσμο, μονάχα εφόσον συνεργαστεί με ένα σώμα που θα μπορεί να αντιλαμβάνεται, να αντιδρά και να αισθάνεται μέσα στο περιβάλλον όπου κινείται. Για τους ερευνητές αυτούς η συζήτηση περί νοημοσύνης που διαχωρίζεται από το σώμα είναι παραπλανητική, ακόμα κι επικίνδυνη. Η τεχνητή νοημοσύνη που δεν είναι σε θέση να εξερευνήσει τον κόσμο και να μάθει τα όριά της με τον τρόπο που τα παιδιά ανακαλύπτουν τι μπορούν να κάνουν και τι όχι ενδέχεται να υποπέσει σε μοιραία σφάλματα και να απειλήσει την ανθρώπινη ευημερία στην προσπάθεια να εκπληρώσει τους στόχους της.

“Το σώμα αποτελεί, πολύ απλά, το θεμέλιο για έξυπνη και συνετή δράση”, σημειώνει ο Joshua Bongard, καθηγητής ρομποτικής στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ. “Κατά τη γνώμη μου, αυτός είναι ο μόνος δρόμος για την ανάπτυξη μιας ασφαλούς τεχνητής νοημοσύνης”.

Σε ένα εργαστήριο στην Πασαντίνα στην Καλιφόρνια, μια ολιγάριθμη ομάδα μηχανικών εργάζεται τα τελευταία χρόνια πάνω στην κατασκευή ενός από τους πρώτους συνδυασμούς μεγάλου γλωσσικού μοντέλου με σώμα: ένα ρομπότ χρώματος τιρκουάζ που ακούει στο όνομα Moxie. Το Moxie, περίπου στο ύψος νηπίου, έχει κεφάλι σε σχήμα δακρύου, μαλακά χέρια και ζωηρά πράσινα μάτια. Μέσα στο σκληρό πλαστικό σώμα του βρίσκεται ένας επεξεργαστής υπολογιστή που τρέχει το ίδιο λογισμικό με τα ChatGPT και GPT-4. Οι κατασκευαστές του Moxie, μέλη μιας startup με την επωνυμία Embodied, περιγράφουν τη συσκευή ως “το πρώτο φιλικό ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο”.

Η ιδέα για το ρομπότ αυτό γεννήθηκε το 2017, με στόχο να βοηθήσει τα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές να εξασκήσουν τη συναισθηματική τους αντίληψη και τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες. Όταν κάποιος μιλάει στο Moxie, ο επεξεργαστής του μετατρέπει τον ήχο σε κείμενο και τροφοδοτεί το κείμενο σε ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο, το οποίο με τη σειρά του παράγει μια λεκτική και σωματική αντίδραση. Τα μάτια του Moxie μπορούν να κινηθούν και να σας παρηγορήσουν για την απώλεια του σκύλου σας. Επίσης, μπορεί να χαμογελάσει για να σας φτιάξει τη διάθεση πριν πάτε στο σχολείο. Το ρομπότ διαθέτει αισθητήρες που πιάνουν οπτικές ενδείξεις και ανταποκρίνονται στη γλώσσα του σώματός σας· το Moxie μαθαίνει μιμούμενο τη συμπεριφορά των ανθρώπων στο περιβάλλον του.

“Μοιάζει κατά κάποιον τρόπο με την ασύρματη επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων”, σχολιάζει ο Paolo Pirjanian, ιδρυτής της Embodied. “Κυριολεκτικά αρχίζεις να το νιώθεις στο πετσί σου”. Με την πάροδο του χρόνου, συμπλήρωσε, το ρομπότ βελτιώνεται σε αυτού του είδους την αλληλεπίδραση, όπως ένας φίλος που έχει αρχίσει να εξοικειώνεται μαζί σας.

Οι ερευνητές της Alphabet, μητρικής εταιρείας της Google, έχουν ακολουθήσει μια παρόμοια προσέγγιση προκειμένου να ενσωματώσουν μεγάλα γλωσσικά μοντέλα σε μηχανές. Τον Μάρτιο η εταιρεία ανακοίνωσε την επιτυχημένη πορεία ενός ρομπότ που ονόμασε PaLM-E, το οποίο ήταν σε θέση να απορροφά οπτικά στοιχεία του περιβάλλοντός του και πληροφορίες σχετικά με τη θέση του σώματός του και να τα μεταφράζει σε φυσική γλώσσα. Αυτό επέτρεψε στο ρομπότ να αναπαραστήσει πού βρισκόταν μέσα στον χώρο σε σχέση με άλλα αντικείμενα και τελικά να ανοίξει ένα συρτάρι και να πάρει ένα σακουλάκι τσιπς.

Τέτοια ρομπότ, υποστηρίζουν οι ειδήμονες, θα είναι σε θέση να εκτελούν βασικές εργασίες δίχως εξειδικευμένο προγραμματισμό. Θα μπορούν να σας σερβίρουν μια κόκα-κόλα, να σας ετοιμάζουν το μεσημεριανό ή να σας σηκώνουν από το πάτωμα ύστερα από πτώση, και όλα αυτά επειδή ανταποκρίνονται σε μια σειρά απλών εντολών.

Ωστόσο πολλοί ερευνητές διατηρούν αμφιβολίες σχετικά με το εάν το μυαλό των μηχανών, εφόσον είναι δομημένο με αυτόν τον σπονδυλωτό τρόπο, θα μπορέσει ποτέ να συνδεθεί πραγματικά με τον φυσικό κόσμο και, ως εκ τούτου, εάν θα μπορέσει ποτέ να επιδείξει ζωτικές πτυχές της ανθρώπινης νοημοσύνης.

Ο Boyuan Chen, καθηγητής ρομποτικής στο Πανεπιστήμιο Duke, ο οποίος εργάζεται επάνω στην κατασκευή έξυπνων ρομπότ, επισήμανε ότι το ανθρώπινο μυαλό –ή το μυαλό οποιουδήποτε άλλου ζώου– είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις ενέργειες και τις αντιδράσεις του σώματός του στον φυσικό κόσμο, οι οποίες διαμορφώθηκαν στο πέρας εκατομμυρίων ετών εξέλιξης. Το ανθρώπινο βρέφος μαθαίνει να σηκώνει αντικείμενα πολύ προτού μάθει να μιλά.

Αντιθέτως, το τεχνητό μυαλό ενός έξυπνου ρομπότ δομήθηκε εξολοκλήρου με βάση τη γλώσσα και συχνά προβαίνει σε σφάλματα κοινής λογικής που οφείλονται στις εκπαιδευτικές διαδικασίες που έχει ακολουθήσει. Αδυνατεί να συνδεθεί σε βάθος με τον φυσικό κόσμο και τις θεωρητικές έννοιες, υπογραμμίζει ο Chen. “Θεωρώ ότι δεν μπορεί να υπάρξει νοημοσύνη εάν την αποκόψουμε από την προοπτική της φυσικής ενσωμάτωσης”.

Ο Bongard, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ, συμφωνεί. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει κατασκευάσει μικρά ρομπότ από κύτταρα βατράχου, τα λεγόμενα xenobots, τα οποία μπορούν να εκτελούν βασικές εργασίες και να κινούνται εντός του περιβάλλοντός τους. Παρόλο που τα xenobots είναι λιγότερο εντυπωσιακά από τα chatbots, τα οποία μπορούν να γράψουν πρωτότυπα χαϊκού, στην πραγματικότητα ίσως να βρίσκονται πιο κοντά στο είδος της νοημοσύνης που μας απασχολεί.

“Το να βάλεις ένα σώμα στον εγκέφαλο δεν αποτελεί ενσώματη νοημοσύνη”, τόνισε ο Bongard. “Είναι απαραίτητο να αντιδρά στον κόσμο και να παρατηρεί τον κόσμο να ανταποκρίνεται στην αντίδραση”.

Ορισμένοι ειδήμονες, ανάμεσά τους και ο Pirjanian, εξέφρασαν προσφάτως μέσω επιστολής την ανησυχία τους αναφορικά με την πιθανότητα δημιουργίας τεχνητής νοημοσύνης που θα μπορούσε –κυνικά– να ξεπερνά τους ανθρώπους στην επίτευξη κάποιου σκοπού (για παράδειγμα, στην αύξηση παραγωγής συνδετήρων) ή που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για κακόβουλους σκοπούς (όπως σε εκστρατείες παραπληροφόρησης). Η επιστολή ζητούσε αναστολή της εκπαίδευσης πιο εξελιγμένων μοντέλων από το GPT-4.

Ο Pirjanian τονίζει ότι, υπό αυτό το πρίσμα, το δικό του ρομπότ θα μπορούσε να θεωρηθεί επικίνδυνο. “Φανταστείτε να είχατε ένα ρομπότ-φίλο άξιο εμπιστοσύνης που θα αισθάνεται μέλος της οικογένειάς σας, εντούτοις σας κάνει διακριτικά πλύση εγκεφάλου”, αναφέρει. Προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο αυτό, η ομάδα μηχανικών του δημιούργησε ένα άλλο πρόγραμμα προκειμένου να παρακολουθεί τη συμπεριφορά του Moxie και να επισημαίνει ή να αποτρέπει οτιδήποτε δυνητικά επιβλαβές ή “μπερδεμένο”.

Παρ’ όλα αυτά, οποιοδήποτε δίχτυ ασφαλείας απέναντι σε τέτοιους κινδύνους δύσκολα θα ενσωματωθεί σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, ιδίως εφόσον αυτά γίνονται όλο και πιο ισχυρά. Μολονότι πολλά μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όπως το GPT-4, εκπαιδεύονται με ανθρώπινη ανατροφοδότηση, η οποία τους θέτει ορισμένους περιορισμούς, η μέθοδος αυτή δεν μπορεί να προβλέψει κάθε περίπτωση, οπότε το δίχτυ ασφαλείας μπορεί να διαπεραστεί.

Ο Bongard, όπως και αρκετοί άλλοι επιστήμονες του κλάδου, θεώρησαν ότι η επιστολή που αιτούνταν αναστολή της έρευνας θα μπορούσε να αποτελεί μη τεκμηριωμένη κινδυνολογία. Ο ίδιος, όμως, ανησυχεί για τους κινδύνους που εγκυμονεί η διαρκώς αναβαθμισμένη τεχνολογία και πιστεύει ότι ο μόνος τρόπος να κατανοήσει η ενσώματη τεχνητή νοημοσύνη τα όριά της είναι να επικεντρωθούμε σε συνεχείς δοκιμές κατά την κίνηση των ρομπότ στον πραγματικό κόσμο. Ας ξεκινήσουμε με απλά ρομπότ, κατέληξε, “και εφόσον αποδειχθεί ότι μπορούν να εκτελέσουν εργασίες με ασφάλεια, τότε ας τους χαρίσουμε περισσότερα χέρια, περισσότερα πόδια, ας τους παρέχουμε περισσότερα εργαλεία”.

Και ίσως, με τη βοήθεια ενός σώματος, προκύψει ένας πραγματικά τεχνητός νους.

Πηγή: The New York Times