Η αρχιτεκτονική είναι και επιστήμη και τέχνη

Της Βέρας Κοσμά

Στη μετά-κορωνοϊό εποχή ο αρχιτέκτονας Ζαννέτος Οικονόμου μιλά για την άναρχη οικοδόμηση της Αμμοχώστου, τους παράγοντες που καθορίζουν το αρχιτεκτονικό αποτέλεσμα στην Κύπρο αλλά και για το «φαίνεσθαι» των κτηρίων.

Ποιος καθορίζει το αρχιτεκτονικό αποτέλεσμα που βλέπουμε γύρω μας στην Κύπρο; Οι αρχιτέκτονες, η κοινωνία, ή η κυβέρνηση;

Ουσιαστικά και επιγραμματικά, καθορίζει από όλους τους προαναφερόμενους. Από άλλους λιγότερο και από άλλους περισσότερο. Το κράτος μέσω νομοθετημάτων, σε γενικές γραμμές, καθορίζει δεδομένα που έχουν να κάνουν με τεχνικά θέματα, αλλά, δεν επιβάλλει “αισθητική”. Καλώς ή κακώς, πλην ελαχίστων περιπτώσεων, υπάρχει ελευθερία αρχιτεκτονικής δημιουργίας-έκφρασης. Για τούτο, δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη αρχιτεκτονική συνοχή. Οι επαναλήψεις που πιθανόν να παρατηρείτε, είναι αποτέλεσμα αντιγραφών και όχι κρατικής επιβολής. Τα αρχιτεκτονήματα που βλέπετε, είναι καλά ή κακά αποτελέσματα, της συνεργασίας και συνεννόησης των αρχιτεκτόνων και των πελατών. Στη χώρα μας, πέραν των δημοσίων κτιρίων που συνήθως προκύπτουν από αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, εάν δείτε ένα κτίριο που σας αρέσει ή το αντίθετο, η πρώτη ερώτηση που ίσως θα πρέπει να κάνετε, είναι, ποιος είναι ο ιδιοκτήτης. Λίγοι αρχιτέκτονες, έχουν την πλήρη εμπιστοσύνη των πελατών τους. Οι λόγοι είναι πάρα πολλοί και είναι δύσκολο να τους αναλύσεις σε λίγες γραμμές. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι αρχιτέκτονες είναι άμοιροι ευθυνών. Το σίγουρο είναι ότι, όπου αφήνονται οι καλοί αρχιτέκτονες να δουλέψουν ελεύθερα, το αποτέλεσμα είναι πολύ καλύτερο.

Εσείς τι σκέφτεστε βλέποντας την ελεύθερη Αμμόχωστο; Σε θέματα δομής και πλάνου θα μπορούσε να είναι καλύτερη;

Εννοείται! Γενικώς, πάντα υπάρχει το καλύτερο, σε οτιδήποτε. Το σημερινό αποτέλεσμα καθορίστηκε από πολλούς παράγοντες, κυρίως μετά την τουρκική εισβολή. Μεταπολεμικά, λόγω απώλειας της πόλης της Αμμοχώστου, αναπτύχθηκαν ουσιαστικά, νέοι παραθαλάσσιοι τουριστικοί προορισμοί, ο Πρωταράς και η Αγία Νάπα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αυτό έγινε με ταχύτητα και ουσιαστικά χωρίς πλάνο, για οικονομικούς κυρίως λόγους. Αυτό που βλέπετε σήμερα, θεμελιώθηκε κυριολεκτικά και μεταφορικά τις δεκαετίες του ’80 και ’90. Η Αγία Νάπα και το Παραλίμνι, από αγροτικά κυρίως μέρη, μετατράπηκαν σε τουριστικούς προορισμούς. Τα υπόλοιπα χωριά και δήμοι της ελεύθερης Αμμοχώστου, παρέμειναν μέχρι και σήμερα αγροτικά ή απασχολούνται επαγγελματικά, έμμεσα ή άμεσα, κυρίως με την τουριστική και την οικοδομική βιομηχανία, που είναι και πάλιν άμεσα συνδεδεμένη με την τουριστική. Η ανάπτυξη, φυσιολογικά για τους περισσότερους, ελέω εγγύτητας και ποιότητας παραλιών, είναι προφανώς, ετεροβαρής. Η ανάπτυξη, παντού και πάντοτε, αποτυπώνεται οικοδομικά. Στην περίπτωση μας, για διάφορους λόγους, κάποιους από τους οποίους προανέφερα, αυτό έγινε ίσως και άναρχα. Γίνονται προσπάθειες βελτίωσης, αλλά χρειάζεται ένα συνολικό πλάνο, που να στηρίζεται από τις κυβερνητικές και τοπικές αρχές, και να τηρείται από τον ιδιωτικό τομέα, για ναυλοποιείται ισοβαρής ανάπτυξης και με συνοχή.

Τελευταία η αρχιτεκτονική κρίνεται κυρίως από το περίβλημα, από το φαίνεσθαι. Πρόκειται για ένα στοιχείο της εποχής μας ή είναι κάτι που πάντα έτσι συνέβαινε;

Πάντοτε συνέβαινε. Από αρχαιοτάτων χρόνων, μέχρι σήμερα. Οι πυραμίδες των Φαραώ, ο Παρθενώνας, ταφικά μνημεία, Εκκλησίες, Ουρανοξύστες… Θα μπορούσα να αναφέρω, σκόρπια χρονικά, παραδείγματα για ώρα. Όταν ταξιδέψτε για παράδειγμα, και κατεβείτε σε ένα αεροδρόμιο, σχηματίζετε μια εικόνα για τον προορισμό σας μόνο και μόνο από το αεροδρόμιο. Ή από τα κτίρια που θα δείτε στον δρόμο για το ξενοδοχείο. Τα κτίρια είναι αρχικά, για τον θεατή μιλώντας, εικόνα. Καινούργια ή παλιά, παραδοσιακά ή μοντέρνα. Σε χαρακτηρίζουν. Και σαν χώρα, και σαν πόλη, και σαν επιχείρηση για σαν άτομο.

Αν είχατε να επιλέξετε ανάμεσα σε ένα απλό κτίριο με μεγάλη λειτουργικότητα εσωτερικά και ένα περίτεχνο στην όψη του αλλά αδιάφορο εσωτερικά, ποιο θα διαλέγατε;

Για να ζήσω ή να δουλέψω, το λειτουργικό κτίριο. Για να βλέπω, το περίτεχνο αλλά αδιάφορο εσωτερικά. Ένα κτίριο πρέπει να τα έχει και τα δύο. Η αρχιτεκτονική είναι και επιστήμη και τέχνη. Ένας άνθρωπος, συνήθως, περνά χρονικά σχεδόν την μισή ζωή του, στο σπίτι του. Δεν στέκεται έξω και το βλέπει. Το σημαντικότερο είναι, να είναι λειτουργικό. Θέλει όμως να είναι και όμορφο γιατί το βλέπει τόσο ο ίδιος, όσο και οι άλλοι.

Κάθε φορά που βρίσκεσθε μπροστά σε ένα καινούργιο σχέδιο τι σας απασχολεί πρωτίστως;

Να κατανοήσω ακριβώς τι μου ζητά ο ιδιοκτήτης-πελάτης, σε σχέση με τις ανάγκες του και τα οικονομικά του δεδομένα για το συγκεκριμένο έργο, και αρχιτεκτονικά, να ανταποκρίνεται σε αυτά. Παράλληλα, το κτίριο, όσο το δυνατόν, και αναλόγως της περίπτωσης, είτε να εντάσσεται αρμονικά στο δομημένο και φυσικό περιβάλλον και να μην λειτουργεί ανταγωνιστικά, είτε, να διαφοροποιείται πλήρως για συγκεκριμένους λόγους. Η διαφοροποίηση δεν είναι πάντα αυτοσκοπός.

Υπάρχει καλή και κακή αρχιτεκτονική; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της καλής αρχιτεκτονικής;

Βεβαίως. Προφανώς. Καλή αρχιτεκτονική είναι αυτή που σέβεται τον χρήστη, τον θεατή και το περιβάλλον.

Περίοδος κορονοϊού. Βόλτα σε άδειους δρόμους. Πως βιώσατε την περιήγηση σας αρχιτεκτονικά;

Περίεργα. Σαν σκηνή από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Έχεις την αίσθηση ότι τα βλέπεις όλα πιο καθαρά και διαφορετικά. Κάποια από τα ερωτήματα που μου θέσατε, τα έθεσα στον εαυτό μου. Βγαίνεις από την διαδικασία της ταχύτητας και της έλλειψης χρόνου. Προσέχεις πράγματα που πριν προσπερνούσες. Μέρος αυτών, και κτίρια. Και τη φύση. Και πόσο την έχουμε αλλοιώσει δεν την έχουμε σεβαστεί, με ακαλαίσθητες παρεμβάσεις. Βλέπεις και τα καλά όμως. Και μπορεί να πεις, έτσι πρέπει να γίνεται. Και μισοάδειο και μισογεμάτο το ποτήρι.