«Αμμόχωστος, καρδιά μου»

Της Βέρας Κοσμά

Η συγγραφική δραστηριότητα της Αμμοχωστιανής Μαρίας Ιωάννου Φίλη άρχισε από πολύ νωρίσ. Η προσφυγιά όμως και η κατοχή της πατρίδας της υπήρξαν καθοριστικά για να πιάσει πένα και χαρτί και να εκφράσει τα συναισθήματα της. Αποτέλεσμα; η έκδοση της ποιητικής συλλογής “Αμμόχωστος, καρδιά μου”.

Πως αισθανθήκατε όταν ακούσατε την ανακοίνωση για το άνοιγμα των Βαρωσιών;

Όταν άκουσα για το άνοιγμα των Βαρωσιών ένιωσα ένα τσίμπημα στην καρδιά. Ένιωσα οργή και αγανάκτηση μαζί. Ήξερα βαθιά μέσα μου χωρίς να μου το πει κανείς ότι η Αμμόχωστος αποτελούσε το χαρτί του εκβιασμού της Άγκυρας. Τελικά δεν έκανα λάθος. Και τώρα οι Τούρκοι κατακτητές αφού είδαν ότι τα σχέδια τους δεν πήγαν όπως αυτοί ευελπιστούσαν έβγαλαν τον άσσο από το μανίκι. Ένα παιχνίδι του σουλτάνου που κατάφερε από την μια να μας πονέσει για την κατάντια που επέφεραν στην πόλη μας, αλλά από την άλλη μας δυνάμωσε, μας θύμωσε πολύ και μας πείσμωσε για ακόμη πιο σθεναρή αντίσταση.

Ποια πιστεύετε ήταν τα μεγαλύτερα λάθη που κάναμε ώστε να φτάσουμε στο σημερινό αποτέλεσμα;

Το μεγαλύτερο λάθος που κάναμε είναι ότι χωρίς να το καταλάβουμε εμπιστευθήκαμε άτομα ανάξια, άτομα που δεν αγάπησαν την πατρίδα. Δεν μιλάω μόνο για πολιτικά πρόσωπα αλλά και για άτομα που βρίσκονται ανάμεσα μας και που λειτούργησαν και λειτουργούν για ίδια συμφέροντα. Τα λάθη ποικίλα.
Μας παραπληροφορούσαν και εμείς περιμέναμε την ώρα της επιστροφής. Μπροστά στον αγώνα της επιβίωσης μάς εκμεταλλεύτηκαν και χάσαμε πολύτιμο χρόνο. Εγώ βέβαια πιστεύω πως ακόμα τίποτα δεν χάθηκε. Αν προχωρήσουμε πια ενωμένοι για το καλό της πατρίδας μας όλα θα είναι διαφορετικά. 

Αποτύχαμε ως λαός;

Δεν νομίζω ότι ένας λαός σαν τον δικό μας έχει αποτύχει. Δεν γίνεται να ακυρώσω την προσπάθεια του λαού για να ανατραπεί το status quo μέχρι τώρα. Δεν μπορούμε τις αποτυχίες των ολίγων να τις επιρρίπτουμε σε όλους. Δεν μπορούμε τις λάθος τακτικές που ακολούθησαν μερικοί καιροσκόποι που παρέσυραν τον λαό να τις φορτώσουμε σε όλο τον λαό. Όχι ο λαός μας είναι ένας σπουδαίος λαός που το απέδειξε όταν χρειάστηκε. Με τους αγώνες του για την ελευθερία μας, στον αγώνα του 1955-1959, στον πόλεμο του 1974, στον πολιτισμό, στην έρευνα, στις γνώσεις, στην αξιοπρέπεια, στην αγάπη και στην αλληλεγγύη των λαών και έχει πολλά να δώσει ακόμα. Το μόνο που πρέπει να θυμόμαστε πάντα είναι να παραμένουμε ενωμένοι .

Πώς θα έπρεπε να αντιδράσουμε ως κυπριακή δημοκρατία;

Η αντίδραση της Κυπριακής Δημοκρατίας νομίζω ότι ήταν η σωστή απέναντι στην αλαζονική στάση για πικνικ του Ερντογάν στην πόλη της Αμμοχώστου, της πόλης που ερήμωσαν. Έγιναν τα διαβήματα που έπρεπε να γίνουν προς την Ευρώπη και τα Η. Ε. Αν μιλήσω όμως γενικότερα θα μπορούσε να ήταν πιο δυναμική η αντίδραση όλα αυτά τα χρόνια.

Τι σας πληγώνει περισσότερο; 

Με πληγώνει περισσότερο η προδοσία που παίχτηκε το 1974 εις βάρος της πόλης μου και ο διχασμός που συνεχίζει να υπάρχει ανάμεσα μας ακόμα και μετά από τα αποτελέσματα αυτού του καταστροφικού πολέμου. Ενώ ο Τούρκος κατακτητής είναι εδώ δίπλα μας, δεν έφυγε ποτέ, εμείς συνεχίζουμε. Με πληγώνει αυτή η στασιμότητα, η αδράνεια και ο ωχαδερφισμός. Με πληγώνει ακόμα που την βλέπω, την νοιώθω τόσο κοντά μου και δεν μπορώ να ζήσω στην πόλη που γεννήθηκα, στην πόλη που έζησα τις παιδικές μου στιγμές, την πρώτη παιδική αγάπη!

Τι κρατάτε από την Αμμόχωστο; 

Από την Αμμόχωστο κρατάω τα πάντα. Την αγάπησα από την στιγμή νομίζω που άνοιξα τα μάτια μου στην κούνια. Με μέθυσαν οι πορτοκαλανθοί της, ο αέρας της, οι γειτονιές, οι αυλές με τα γιασεμιά, τους βασιλικούς και το αγιόκλημα. Οι χαρούμενες φωνές μας όταν τρέχαμε μικρά παιδιά μέσα στα περιβόλια για να σκαρφαλώσουμε στους ανεμόμυλους χωρίς να μας περνάει ποτέ από το μυαλό πόσο επικίνδυνο ήταν αυτό το παιχνίδι. Η θάλασσα με το κύμα να σκάει στην χρυσή αμμουδιά της. Το μοναδικό της ηλιοβασίλεμα της. Όλα της τα άσχημα και τα ωραία της. Αναμνήσεις όμορφες που ρίζωσαν και τις κουβαλάω μαζί μου πάντα.

Τι θυμάστε από την περίοδο της εισβολής;

Η βίαιη εισβολή και η κατοχή της αγαπημένης μου πόλης από τους Τούρκους κατακτητές στις 14η Αυγούστου του 1974 με βρίσκει εθελόντρια, 14 χρονών τότε, στο ξενοδοχείο Μάρκος που τελούσε το προσωρινό νοσοκομείο της Αμμοχώστου αφού το νοσοκομείο της πόλης βομβαρδίστηκε από τα τουρκικά αεροπλάνα. Σκοτώθηκαν δυστυχώς και αθώες ψυχές που νοσηλευόντουσαν. Θυμάμαι ήρθε εντολή εκκένωσης του και η μεταφορά του σε ένα από τα χωριά των Κοκκινοχωρίων. Οι Τούρκοι ήταν ήδη στην πόλη των Βαρωσιών. Έτρεξα τότε και ενημέρωσα τους δικούς μου, πήρα την μητέρα μου και μια οικογένεια γειτόνων και φύγαμε με το νοσοκομείο. Το νοσοκομείο στεγάστηκε προσωρινά στο Φρέναρος και εγώ με την μητέρα μου, τον μικρότερο αδερφό μου και τους γείτονες φτάσαμε στην Ορμήδεια όπου μας φιλοξένησε η θεία μου. Εκεί εργαζόμουν εθελοντικά για το στήσιμο της Υπηρεσίας Μερίμνης Εκτοπισθέντων προσφύγων. Απογραφή, σίτιση, αντίσκηνα και τέλος γραμματειακή υποστήριξη στο πλευρό του επικεφαλή Λειτουργού Μερίμνης Χάρη Τέκκη.

Πως οδηγηθήκατε στην Ελλάδα;

Το μυαλό μας ήταν συνεχώς στην επιστροφή. Όμως περνούσε ο καιρός και τίποτα δεν γινόταν. Παράλληλα, ο αδερφός μου αντιμετώπιζε θέματα υγείας και στην Κύπρο δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Έπρεπε, όπως είπε ο πατέρας μου, να μετεγκατασταθούμε στην Ελλάδα για τη νοσηλεία του αδερφού μου και να συνεχίσουμε τα υπόλοιπα παιδιά το σχολείο. Ήδη στην Ελλάδα ήταν η μεγαλύτερη αδερφή μας με την οικογένειά της, πριν το 1974.. 

Πόσο συχνά επισκέπτεστε την Κύπρο ;

Η Κύπρος είναι οι ρίζες μου, οι άνθρωποι μου, ο έρωτας μου, όλη η ζωή μου γι’ αυτό δεν χάνω ευκαιρία να βρίσκομαι κοντά της από δυο έως 4 φορές τον χρόνο.

Πως πήρατε την απόφαση να γράψετε το «Αμμόχωστος καρδιά μου»; Μιλήστε μας λίγο για τη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή.

Η συγγραφική μου δραστηριότητα ξεκίνησε από πολύ νωρίς στα παιδικά και νεανικά μου χρόνια
και ήταν ένας τρόπος έκφρασης των συναισθημάτων μου. Αυτή η έκφραση των συναισθημάτων μου έγινε εντονότερη μετά από τα γεγονότα του 1974 και την βίαιη εκδίωξη μου από την Αμμόχωστο. Μέρα νύχτα το μυαλό και η καρδιά μου βρισκόταν στην Αμμόχωστο και η πένα στο χέρι μου θαρρείς και γράφει μόνη της όσα είναι μέσα στην ψυχή μου. Το βιβλίο πέρα από τον ύμνο προς την Αμμόχωστο πραγματεύεται και την ανθρώπινη τρυφερή σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων. Ο τίτλος του βιβλίου για μένα είναι ένας τίτλος τιμής και αγάπης προς την γενέτειρα πόλη μου..

Θα ξαναδούμε ποιητική συλλογή σας σύντομα;

Βεβαίως. Έχει ήδη εκδοθεί και κυκλοφορεί από τον “Εκδοτικό Οίκο Κούρος” του κου Δημήτρη Φύκιρη. Είναι ακόμα ένα βιβλίο μου αφιερωμένο στην Αμμόχωστο, σε όλους τους πρόσφυγες και ειδικότερα στους Αμμοχωστιανούς. Ο τίτλος είναι “Απόσταγμα Ψυχής με τα Κρινάκια της Ζωής “. Η διαφορά από το προηγούμενο βιβλίο είναι πως αυτό το βιβλίο πέρα από τα ποιήματα συμπεριλαμβάνει στοχασμούς, σκέψεις, ποιήματα της Αμμοχώστου, ποιήματα ερωτικά και τέλος ένα δικό μου τρόπο ανάλυσης των διαφόρων συναισθημάτων που μας διακατέχουν. Υπάρχει ένα ακόμη βιβλίο που βρίσκεται στην αρχή και που δεν είναι μόνο δικό μου, αλλά όλων των συμπατριωτών μου Αμμοχωστιανών. Γράφεται από όλους μας και ο κάθε ένας μας καταθέτει την μαρτυρία του λίγο πριν φύγει από την Αμμόχωστο και γιατί αναγκάστηκε να το κάνει. Θα είναι η αποκατάσταση της αλήθειας και ταυτόχρονα η δική μας κληρονομιά στις επόμενες γενιές και θα διατεθεί δωρεάν στα σχολεία της Κύπρου μας .

Τέλος, πως είναι ο ψυχισμός σας όταν γράφετε; Είστε χαρούμενη ή λυπημένη όταν έχετε οίστρο;

Η αλήθεια είναι ότι γράφω είτε είμαι λυπημένη είτε χαρούμενη γιατί ο ψυχικός κόσμος ενός ποιητή ψάχνει την εκτόνωση, την έκφραση αλλά και την εξέλιξη της ατομικής σκέψης και βούλησης. Ο συνδυασμός και η τακτοποίηση ιδεών και αυθόρμητων σκέψεων και εικόνων που κατακλύζουν τον ψυχικό κόσμο μου καταλήγει σε γραμμές γεμάτες εικόνες, πάθος, αποδοχή και απόρριψη καταστάσεων.