Ρωμαϊκό Κόσμημα – Της Σκεύης Κυριάκου

Αρχαιολογικά κατάλοιπα που βρέθηκαν στα δυτικά της Μονής μέχρι και το εκκλησάκι της Αγίας Θέκλας, αλλά κυρίως στην τοποθεσία «Φιλίνα» μαρτυρούν την παρουσία παλαιότερου υδραγωγείου που χρονολογείται στη Ρωμαϊκή περίοδο. Το Υδραγωγείο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα αποτελεί αποκατάσταση και μετατροπή του αρχικού της Ρωμαϊκής περιόδου, που έγινε κατά τη Φραγκική περίοδο όταν κτίστηκε το μοναστήρι της Αγίας Νάπας. Η πηγή του νερού βρίσκεται κάπου στα υψώματα ανάμεσα στην Αγία Νάπα και τον Πρωταρά. Η αρχική ορατή πορεία του αγωγού μέχρι το 1974 ήταν σηματοδοτημένη από μια βαρελοειδή κατασκευή στην τοποθεσία Μάνα του Νερού, που οι κάτοικοι γνώριζαν με το όνομα «το σπίτι τους Έλληνες».

Από εκεί ακολουθώντας τις ήπιες υψομετρικές διαφορές του λόφου, οι κατασκευαστές διαμόρφωσαν με τοίχο ή εκσκαφή τον φυσικό βράχο, έτσι που η όλη πορεία του αγωγού να παραμένει σε κλίση 1,6%, διευκολύνοντας την ομαλή ροή του νερού με την αρχή της βαρύτητας προς τη Μονή. Σε δύο σημεία της πορείας του αγωγού παρεμβάλλονται κατασκευές για τον καθαρισμό του νερού με τη μέθοδο της καθίζησης, ενώ σε τρίτο υπάρχει διευκόλυνση για πότισμα ζώων και για εκτροπή του νερού προς τους αγρούς. Το Υδραγωγείο της Αγίας Νάπας βρίσκεται εντός των ορίων του Κάβο Γκρέκο και του Πρωταρά και ήταν αρχικά ένα ρωμαϊκό οικοδόμημα που κατά τη Φραγκοκρατία υπέστη αλλαγές. Ο κύριος σκοπός του ήταν να μεταφέρει νερό στο τοπικό μοναστήρι και τη γύρω περιοχή κι είναι ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα υδραγωγεία στο νησί.

Η κατασκευή του είναι πολύπλοκη και απαιτούσε εξειδικευμένες γνώσεις καθώς και συνεχή συντήρηση και προστασία για την αποφυγή διαρροών, για την επισκευή ρηγμάτων και τον καθαρισμό και την αφαίρεση της συσσώρευσης αλάτων. Σημαντικές εργασίες συντήρησης διεξήχθηκαν στο υδραγωγείο κατά την περίοδο 2006 – 2008.

Συγκεκριμμένα τον Σεπτέμβριο του 2006, το έργο εντάχθηκε στην Έυρωπαϊκή πρωτοβουλία INTERREG IIIA Έλλάδα Κύπρος. Το έργο συγχρηματοδοτείται κατά 50% από το Έυρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και 50% από εθνικούς πόρους.

Στα παλιά χρόνια το υδραγωγείο διοχέτευε το νερό μιας πηγής που βρισκόταν βορειοανατολικά του χωριού Ορμήδεια στις δεξαμενές του εν λόγω χωριού. Η αρχική πορεία του υδραγωγείου εντοπίστηκε κατά τη διάρκεια της επισκόπησης της περιοχής του 1974 με την ανασκαφή 3 βαρελοειδών κατασκευών που βρίσκονταν στη θέση “Μάνα του Νερού”.

Σήμερα υπάρχει ένα μακρύ υπόγειο υδραγωγείο λαξευμένο στο βράχο και καταλήγει στη “Μάνα του Νερού”, που λειτουργούσε ως δεξαμενή κατακαθήσεων ή πύργος νερού, όπως τους γνωρίζουμε από σύγχρονα υδραγωγεία. Το υδραγωγείο, που εντοπίστηκε σε μήκος 2 χιλιομέτρων, εκτεινόταν από την τοποθεσία “Μάνα του Νερού” μέχρι το μοναστήρι, ακολουθώντας την ηπιότερη δυνατή διαδρομή στην υφιστάμενη μορφολογία του εδάφους. Το νερό συλλεγόταν σε μια τεράστια δεξαμενή, που είναι κτισμένη κάτω από μια συκομουριά στην αυλή του μοναστηριού και το χρησιμοποιούσαν για άρδευση των περβολιών που βρίσκονταν σε χαμηλότερα επίπεδα μεταξύ της Μονής και της θάλασσας. Μια άλλη διακλάδωση του υδραγωγείου μέσα στην αυλή κατέληγε σε καλυμμένο με θόλο συντριβάνι, ακριβώς στο κέντρο της Μονής. Η νέα πορεία του υδραγωγείου, καθώς και η ύπαρξη έτοιμου οικοδομικού υλικού στην περιοχή, καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την επιλογή του χώρου ανέγερσης του Μεσαιωνικού Μοναστηριού της Αγίας Νάπας.