Όταν το περιβάλλον ξεπερνά τα όρια του – Του Αντώνη Ζορπά

Η 5η Ιουνίου είναι η Παγκόσμια ημέρα του Περιβάλλοντος αλλά πέραν του 30% των θανάτων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι αποτέλεσμα των κλιματικών αλλαγών ενώ το ποσοστό αυτό αυξάνετε αν συνυπολογίσουμε και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημύρες, τυφώνες, καταιγίδες, ξηρασία τα οποία συνδέονται άμεσα με τις κλιματικές αλλαγές.

Την ίδια στιγμή έκθεση των Ηνωμένων Εθνών καταδεικνύει ότι το 25% των πρόωρων θανάτων και ασθενειών παγκοσμίως σχετίζεται με τη ρύπανση του περιβάλλοντος ως απόρροια των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και της μόνιμης μας τάσης για τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη. Άλλωστε αυτή είναι και η πορεία του ανθρώπου.
Τα περιβαλλοντικά όρια έχουν ξεπεραστεί εδώ και καιρό αφού είναι παραδεκτό ότι οι πολιτικοί δεν έχουν αφουγκραστεί τις έντονες ανησυχίες και προβλέψεις της επιστημονικής κοινότητας για τις κλιματικές αλλαγές και τη ρύπανση του περιβάλλοντος η οποία είναι σε μη αντιστρέψιμη πορεία. Η ανθρωπότητα δεν μπορεί να απεμπλοκή από τις κλιματικές αλλαγές αλλά να τις επιβραδύνει. Και αυτό γιατί η όποια προσπάθεια έγινε στο Παρίσι το 2016 (Συνθήκη Παρισιού) για μείωση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από 2oC δεν βρίσκει ουσιαστικό αντίκρισμα. Ταυτόχρονα, αν αναλογιστούμε τους ρυθμούς ανάπτυξης σε Κίνα, Ινδία, Αμερική αλλά και σε πολλές Ευρωπαϊκές Χώρες, τον πόλεμο που γίνεται στην Ουκρανία και ο οποίος θα κρατήσεις για τουλάχιστον άλλα 5 χρόνια, τις συνεχόμενες αυξήσεις στις τιμές των αγαθών και της ενέργειας, και ο οποίες ανάγκασαν πολλές χώρες να στραφούν σε παραδοσιακές μορφές όπως παραγωγή ενέργειας από λιγνίτη ή από υγρά καύσιμα (κλασικό παράδειγμα τα Ελληνικά νησιά αλλά και η Κύπρος με μια Αρχή Ηλεκτρισμού κυριολεκτικά ανίκανη να αντιληφθεί στο έγκλημα που κάνει για μη υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) αλλά και πολλά άλλα, φαίνεται υπερβολικά δύσκολη αλλά και φιλόδοξη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη οικονομία και κοινωνία έως το 2050 (γνωστή και ως Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία).
Για να αντιληφθούμε το πόσο ξεπεράσαμε τα περιβαλλοντικά όρια να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με εκθέσεις των Ηνωμένων Εθνών αλλά και άλλων ερευνητικών κέντρων, 9 στα 10 άτομα σε παγκόσμιο επίπεδο εισπνέουν αέρα ο οποίος είναι βεβαρυμμένος με αέριους ρυπαντές (όπως P.M2.5 ή P.M10, ΝΟΧ κλπ.). Έχει προβλεφθεί από πολύ καιρό πριν ότι από το 2025 και μετά ο μισός πληθυσμός του πλανήτη θα ζει σε συνθήκες υψηλής πίεσης για πρόσβαση σε νερό ενώ περί τα 2 εκατομμύρια παιδιά κάθε έτος πεθαίνουν λόγο μολυσμένου νερού. Η πλαστική ρύπανση έχει ξεπεράσει κάθε όριο αφού το 2050 υπολογίζετε να υπάρχουν περισσότερα πλαστικά στη θάλασσα από ότι ψάρια. Και αυτό διότι το πλαστικό είναι ένα εξαιρετικό προϊόν με απεριόριστες χρήσεις. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων (policy makers) είναι ότι δε θα απαλλαγούμε ποτέ από το πλαστικό και αποτελεί σουρεαλισμό η οδηγία πλαίσιο για την απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης σε Ευρωπαϊκό Έδαφος, τη στιγμή που χώρες όπως ίσως η Ινδία, το Πακιστάν, η Κίνα κλπ έχουν κτίσει μία ολόκληρη οικονομία πάνω στην παραγωγή πλαστικών, τα έσοδα των οποίων χρηματοδοτούν την παιδεία τους, το σύστημα υγείας τους κλπ. Ταυτόχρονα σύμφωνα με εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας αλλά και του The Economist υπολογίζεται ότι ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης το 2050 θα παράγει πέραν των 2 kg σκουπίδια την ημέρα. Τα περιβαλλοντικά όρια έχουν αγγίξει την παγκόσμια παραγωγή και ασφάλεια τροφίμων. Ένα εκατομμύριο ανθρώπων πεθαίνει κάθε έτος λόγο ρύπανσης εδαφών από αντιμικροβιακά ανθεκτικά βακτήρια. Λόγο κλιματικών αλλαγών έχουμε μετατόπιση της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων σε πιο ήπια κλίματα με πιο ανθεκτικά εδάφη. ∆εν είναι τυχαίο που χώρες όπως η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ισπανία και άλλες Μεσογειακές χώρες πάσχουν από παρατεταμένες ξηρασίες με παγκόσμιες εκθέσεις να δείχνουν ότι θα χάσουν το ελεύθερο διαθέσιμο νερό σε ποσοστό πέραν του 60%, χάνοντας συνάμα και την παραγωγικότητα τους σε βασικές καλλιέργειες όπως η πατάτα, τα σιτηρά, το καλαμπόκι και άλλα. ∆εν είναι τυχαίο που χώρες όπως η βόρειος Ρουμανία, Πολωνία, Ουγγαρία αλλά και Ουκρανία αποτελούν πλέον σημαντικές παραγωγικές χώρες. Η Ουκρανία για παράδειγμα είναι η 4η χώρα στον κόσμο σε αξία φυσικών πόρων, η 1η χώρα σε εξαγωγές ηλιέλαιο, 2η χώρα παγκόσμιος σε παραγωγή σιτηρών και 3η χώρα παγκόσμιος στην παραγωγή καλαμποκιού.

Απόδειξη για την υπέρβαση των ορίων αποτελεί και η Ημέρα Υπερβάσης της Γης. Η 13η Μαΐου ήταν για το 2023 η Ημέρα Υπέρβασης της Γης (Overshoot day). Η ημέρα δηλαδή κατά την οποία για το 2023 έχουμε εξαντλήσει όλους τους φυσικούς πόρους που μπορεί να αναγεννήσει ο πλανήτης που κατοικούμε σε διάστημα ενός έτους. Με αυτούς τους ρυθμούς καταναλωτισμού απαιτούνται περί του 2.75 πλανήτες για να καλύψει ο άνθρωπος της ανάγκες του.
Παράλληλα, αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη θα επηρεάσει την εξάπλωση ασθενειών που μεταφέρουν κυρίως έντομα και τρωκτικά, ενώ το 2080 εκτιμάται ότι περισσότεροι από 350 εκατομμύρια άνθρωποι επιπλέον θα προσβληθούν από ελονοσία, ενώ θα διπλασιαστεί ο αριθμός των ατόμων που απειλούνται από τον δάγκειο πυρετό. Λόγο κλιματικών αλλαγών έχουμε μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από χώρες της Αφρικάνικής Ηπείρου ενώ η Τζακάρτα έχει κυριολεκτικά βυθιστεί με το κόστος μετεγκαταστάσεις της να είναι ανυπολόγιστο και να ξεπερνά μερικά τρισεκατομμύρια δολάρια. Λύσεις υπάρχουν αν αποδεχθούμε ότι πρέπει να αλλάξουμε την περιβαλλοντική μας συνείδηση και συμπεριφορά και να αφουγκραστούμε τις ανησυχίες της επιστημονικής κοινότητας.