Κορονοϊός: Αλήθειες και εικασίες

Του Ζανέττου Λουκά

Η πρώτη τεκμηριωμένη υπόθεση για τον ιό Covid-19 στην Ευρώπη αναφέρθηκε στις αρχές του χρόνου, λίγες μέρες πριν από τις πρώιμες προειδοποιήσεις από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων ότι μια «πολύ σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία» εμφανίστηκε. Ωστόσο, οι αξιωματούχοι υγείας είχαν μόνο μια γενική ιδέα για το πώς εξαπλώθηκε ο Covid-19, ποιοι επηρέασαν περισσότερο την ασθένεια και πώς μπορούσα να καταπολεμήσουν τη μετάδοση έως ότου προέλθει η θεραπεία. Τα δημόσια μηνύματα σχετικά με τη σοβαρότητα του ιού ήταν μερικές φορές συγκρουόμενα συμπεριλαμβανομένης της πρώιμης συμβουλής να μην φορούν μάσκες. Εννέα μήνες αργότερα, οι επιστήμονες έχουν μια σταθερή αντίληψη για το πώς εξαπλώνεται ο ιός και τι πρέπει να γίνει για να τεθεί υπό έλεγχο η πανδημία.

Ο ιός μπορεί να μεταφερθεί μέσω αέρα

Πριν: Οι πρώτες συμβουλές από το παγκόσμιο οργανισμό υγείας (ΠΟΔ) τόνισαν το πλύσιμο των χεριών, την απολύμανση των επιφανειών και το φτέρνισμα με τον αγκώνα μας, με το σενάριο ότι ο Covid-19 εξαπλωνόταν κυρίως μέσω χειραψιών, επαφής με μολυσμένες επιφάνειες και μέσω στενής επαφής με μολυσματικά άτομα (εντός δύο μέτρων).

Σήμερα: Μετά από μήνες επιστημονικής συζήτησης και μελέτης οι ειδικοί συμφωνούν ότι ο ιός μπορεί να γίνει αερομεταφερόμενος – μέσα σε μικροσκοπικά, αιωρούμενα σταγονίδια και να μολύνει άτομα άνω των δύο μέτρων, ειδικά σε κακούς – αεριζόμενους – εσωτερικούς χώρους, όπου τα αερολύματα παγιδεύονται
και συσσωρεύονται. Ο ΠΟΔ, μετά από έξι μήνες τεκμηριωμένων στοιχείων, συμφώνησε επιτέλους με τους επιστήμονες σε αυτό το σημείο. Ο κίνδυνος σε εξωτερικούς χώρους είναι χαμηλότερος, λένε οι ειδικοί, αλλά όχι μηδενικοί. 

Τι σημαίνει: Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για την εξάπλωση του Covid-19 ιδιαίτερα σε εσωτερικούς χώρους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, οι ειδικοί στον τομέα της υγείας παρακαλούν τους ανθρώπους να αποφύγουν τα μεγάλα πλήθη, να κρατούν απόσταση μεταξύ τους, να φορούν μάσκες μέσα και έξω και να συνεχίσουν το πλύσιμο των χεριών. Για αρκετές εβδομάδες, ο ΠΟΔ υποστήριζε την άποψη ότι τα τρία αναγνωρίσιμα συμπτώματα του Covid-19 ήταν πυρετός, βήχας και δύσπνοια. Ωστόσο, κάθε εβδομάδα φαινόταν ότι οι γιατροί αναγνώριζαν και ένα καινούριο σύμπτωμα που αφορούσε τον ιό.

Οι μάσκες προσώπου είναι ζωτικής σημασίας για τον έλεγχο της πανδημίας 

Πριν: Κατά τους πρώτους μήνες της πανδημίας, οι αξιωματούχοι της υγείας τόνισαν το πλύσιμο των χεριών και την κοινωνική απομάκρυνση, αποθαρρύνοντας τις μάσκες, για δύο λόγους: Υπήρχε μια τεράστια έλλειψη μασκών ιατρικής ποιότητας για επαγγελματίες υγείας και τα κύρια μέσα εξάπλωσης δεν είχαν καθοριστεί οριστικά από τον ΠΟΔ.

Σήμερα: Η διακοπή της καραντίνας ανά τον πλανήτη έχει διακοπεί εδώ και τρεις μήνες και κάθε ειδικός υγείας προτείνει να φοράμε μάσκες προσώπου. «Έχουμε πραγματικά μεγάλη γνώση για το πώς μπορούμε να ελέγξουμε τον ιό», λέει ο Yonatan Grad, MD, επίκουρος καθηγητής ανοσολογίας και μολυσματικών ασθενειών στο Harvard.

Ο ιός επηρεάζει ολόκληρο το σώμα και όχι μόνο τους πνεύμονες

Πριν: Για αρκετές εβδομάδες, ο ΠΟΔ υποστήριζε ότι τα τρία αναγνωρίσιμα συμπτώματα του Covid-19 ήταν ο πυρετός, ο βήχας και η δύσπνοια. Ωστόσο, κάθε εβδομάδα φαινόταν ότι οι γιατροί αναγνώριζαν και ένα καινούριο σύμπτωμα του Covid-19.

Σήμερα: Μέχρι τον Φεβρουάριο, μελέτες έδειξαν ότι ο ιός προκάλεσε σε μερικούς ανθρώπους πόνους στο σώμα, ναυτία και διάρροια. Στη συνέχεια ξεκίνησαν τα προβλήματα με την ανοσμία και την απώλεια μυρωδιάς. Αργότερα μάθαμε για το «Covid toe» την μόλυνση στα δάκτυλα των ποδιών, τις πιθανές εγκεφαλικές λοιμώξεις που προκαλούν ζάλη και σύγχυση, τις σοβαρές αντιδράσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα που οδηγούν σε θρόμβους αίματος, τις καρδιακές προσβολές και άλλες ανεπάρκειες οργάνων. Πιο πρόσφατα, οι επιστήμονες λένε ότι φαίνεται ότι μολύνονται και τα αιμοφόρα αγγεία.

Τι σημαίνει: Οι γιατροί πρέπει να θεωρήσουν τον Covid-19 ως ασθένεια πολλαπλών επιπλοκών. Αναθεωρώντας όλα όσα γνωρίζουν μέχρι σήμερα για την ασθένεια, οι γιατροί μπορούν να βελτιώσουν τη θεραπεία.

Οι νέοι και τα παιδιά

Πριν: Από την αρχή, ο Covid-19 ήταν σαφώς πιο επικίνδυνος για τους ηλικιωμένους. Η εντύπωση που είχαμε ήταν ότι νέοι και τα παιδιά δεν διατρέχουν κίνδυνο.

Σήμερα: «Ο κίνδυνος θανάτου σε παιδιά και εφήβους είναι μικρός, αλλά δεν είναι μηδενικός», αναφέρει ο William Hanage, PhD, αναπληρωτής καθηγητής επιδημιολογίας στο Χάρβαρντ. Καθημερινά όλο και περισσότερο παρατηρούν οι γιατροί πιο σοβαρά αποτελέσματα για τα παιδιά, τους εφήβους και τους νέους.

Τι σημαίνει: Καμία ηλικιακή ομάδα δεν ξεφεύγει από αυτό. Με την προοπτική του χρόνου, καθίσταται σαφές ότι κάποιο ποσοστό των λοιμώξεων μπορεί να αφήσει με χρόνιες επιδράσεις άτομα οποιασδήποτε ηλικιακής ομάδας. Επιπλέον, οι γιατροί λένε ότι όταν η ασθένεια συσσωρεύεται σε νέους τότε μπορεί να μολύνει αναπόφευκτα όλο και περισσότερους ηλικιωμένους, οδηγώντας στον αυξανόμενο αριθμό καθημερινών θανάτων.

Ο ιός αγνοεί τις εποχές και τις ψηλές θερμοκρασίες

Πριν: Επειδή η θερμότητα και η υγρασία μειώνουν τη μολυσματικότητα της γρίπης και ορισμένων άλλων ιών, επιβραδύνοντας την εξάπλωσή τους το καλοκαίρι, υπήρχαν εικασίες ότι ο κορονοϊός μπορεί επίσης να υποχωρήσει. 

Σήμερα: Εάν η ζέστη και η υγρασία έχουν εποχιακή επιβράδυνση σε αυτόν τον ιό, είναι σαφώς ένα μικρό ποσοστό. Οι αυξανόμενοι αριθμοί περιπτώσεων τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο δείχνουν ότι ο ιός δεν καταλαβαίνει από θερμοκρασίες.

Τι σημαίνει: Πιθανότατα θα υπάρξει μια τεράστια απειλή το Φθινόπωρο, όπου νέες μολύνσεις θα αυξηθούν ακόμη πιο γρήγορα καθώς ο ψυχρός καιρός αναγκάζει τους ανθρώπους σε πιο πολυσύχναστες εσωτερικές καταστάσεις. Αυτή η αύξηση σε συνδυασμό με την αναμενόμενη εποχιακή αύξηση των περιπτώσεων γρίπης, ενδεχομένως να υπερφορτώσει τα νοσοκομεία και τις κλινικές.

Ο Covid-19 είναι πολύ πιο θανατηφόρος από τη γρίπη

Πριν: Τον Μάρτιο οι επιδημιολόγοι ανέφεραν ότι η ασθένεια ήταν «10 φορές πιο θανατηφόρα από την εποχική γρίπη».

Σήμερα: Ο πραγματικός αριθμός υποθέσεων σε εθνικό επίπεδο θεωρείται τώρα περίπου δέκα φορές υψηλότερος από τον επίσημο αριθμό, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 21 Ιουλίου στο JAMA Internal Medicine. Αυτή η εκτίμηση είναι σύμφωνη με προηγούμενες επιστημονικές εικασίες. Σήμερα αναμένεται περίπου μία στις 200 μολύνσεις να οδηγήσει σε θάνατο. Το ποσοστό θνησιμότητας της λοίμωξης για τη γρίπη είναι περίπου ένα στα 980. Ωστόσο, το ποσοστό θανάτου για τον Covid-19 ποικίλλει δραματικά ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα. Ο κίνδυνος θανάτου αρχίζει να σημειώνεται κάπου γύρω στην ηλικία των 50 ετών και γίνεται εξαιρετικά υψηλός στην ηλικία των 70 ετών.

Τι σημαίνει: Ο ιός είναι περίπου πέντε φορές πιο επικίνδυνος από τη γρίπη. Πόσο υψηλό είναι αυτό; Είναι αρκετά υψηλό για να σκοτώσει έναν πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων όταν θεωρείται ότι πρόκειται για έναν πανδημικό ιό. Εάν η ασθένεια δεν ελεγχθεί με κάποιο τρόπο, αν ένα εμβόλιο δεν βρεθεί, ή αν αυστηρότερα κοινωνικά μέτρα δεν παρθούν οι επιδημιολόγοι αναμένουν γύρω στο ενάμιση εκατομμύριο ή και περισσότερους ενδεχόμενους θανάτους παγκόσμια από την φονική πανδημία.

Ο ιός δεν θα εξαφανιστεί από μόνος του

Πριν: Οι επιστήμονες προέβλεπαν ότι βρισκόμασταν στα αρχικά στάδια μιας ήπιας πανδημίας ενώ προέβλεπαν τουλάχιστον 19 φορές ότι ο κορονοϊός θα εξαφανιζόταν ως θαύμα.

Σήμερα: Τα λανθασμένα μηνύματα και η έλλειψη εθνικών σχεδίων οδήγησαν σε πολιτικό συνονθύλευμα ενώ αρκετές χώρες αγνόησαν σε μεγάλο βαθμό την επιστήμη και τις στατιστικές έρευνες.

Τι σημαίνει: Ο αριθμός των νεκρών ανά τον πλανήτη αυξάνεται και πάλι, ξεπερνώντας τους 7,500 χιλιάδες τον Ιούλιο.

Το εμβόλιο είναι η μόνη σίγουρη λύση

Πριν: Από την αρχή της κρίσης, υπήρξε μία αισιοδοξία ότι τελικά θα αναπτυχθεί ένα εμβόλιο, αλλά οι επιδημιολόγοι ήταν αρκετά σαφείς λέγοντας ότι δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για να έχουν σίγουρες στατιστικές και έρευνες ότι θα αναπτυχθεί ένα εμβόλιο τόσο δυνατό ώστε να νικήσει τον Covid-19.

Σήμερα: Οι περισσότερες κυβερνήσεις δέσμευσαν δισεκατομμύρια δολάρια για γρήγορη ανάπτυξη ενός εμβολίου, ενώ αρκετές κλινικές σε ολόκληρο τον πλανήτη εργάζονται για τη δημιουργία ενος εμβολίου. Η αισιοδοξία ανέβηκε πρόσφατα όταν τρεις ξεχωριστές εργαστηριακές μονάδες στην Κίνα, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και στις Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν επιτυχημένες πρώιμες δοκιμές, καθεμία από τις οποίες, δημιουργούσε ασφάλεια απέναντι στον πανίσχυρο αυτό ιό. Τα υποψήφια εμβόλια πρέπει να υποβληθούν σε μεγαλύτερες δοκιμές σε ανθρώπους που περιλαμβάνουν άτομα πέρα από την ηλικία από 18 έως 55 ετών όπου μέχρι τώρα έγιναν οι έρευνες. Ακολούθως, θα πρέπει να παραχθούν σε μεγάλες ποσότητες σε εκατομμύρια δόσεις για δισεκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Τι σημαίνει: Είναι απολύτως, σίγουρο ότι θα δημιουργηθεί ένα επιτυχημένο εμβόλιο για τον Covid-19. Κατά πόσο αποτελεσματικό θα είναι οποιοδήποτε από τα εμβόλια που θα κυκλοφορήσουν θα το μάθουμε στην πορεία καθώς ένα εμβόλιο πρέπει να είναι τουλάχιστον 50% αποτελεσματικό για να κυκλοφορήσει στην αγορά. Το άλλο μεγάλο ερώτημα είναι πότε; Το να περιμένουμε ένα εμβόλιο να χορηγηθεί στο κοινό έως τον Μάρτιο του 2021 δεν είναι ένα μακρινό σενάριο αλλά κάνεις δεν μπορεί να μας εγγυηθεί ότι θα έχουμε τόσο ασφαλές εμβόλιο στα χέρια μας το οποίο, θα καταφέρει να νικήσει 100% τον θανατηφόρο αυτό ιό.