«Αϊσιέ», ένα άγνωστο παραδοσιακό τραγούδι από την επαρχία Αμμοχώστου – Από τον Ανδρέα Σμάγα
Από μικρός είχα την ευλογία να ενταχθώ σε ορχηστρικά και χορευτικά σύνολα που στόχευαν στη διατήρηση της μουσικής μας παράδοσης, όπως τον πολιτιστικό σύλλογο «Ρωμηοσύνη» και το πολιτιστικό εργαστήρι «Παρά τη Λίμνη». Έτσι, μέσα από αυτές τις καλλιτεχνικές ομάδες έμαθα να αντιλαμβάνομαι την παράδοση ως συνέχεια, έναν δεσμό των περασμένων με τα τωρινά και τα μελλούμενα, μια πνευματική ενότητα ανάμεσα σε ανθρώπους σύγχρονους που δέχονται από κοινού την τονωτική επίδραση της αιωνόβιας αργής δύναμής της.
Γαλουχημένος λοιπόν σε ένα τέτοιο περιβάλλον με υπέροχους σκοπούς, αυθεντικά ακούσματα και μελωδικές φωνές, αλλά ταυτόχρονα μεγαλώνοντας σε μια κοινωνία της παγκοσμιοποίησης, η οποία λειτουργεί ισοπεδωτικά όσον αφορά τις τοπικές παραδόσεις, αποφάσισα να αναζητήσω και να καταγράψω τους μουσικούς θησαυρούς που ακόμα διατηρούνται στην περιοχή που μεγαλώνω, τα Κοκκινοχώρια της ελεύθερης επαρχίας Αμμοχώστου. Κατάφερα έτσι να δημιουργήσω ένα μικρό αρχείο με συνεντεύξεις και τραγούδια παλιών ανθρώπων που έχουν μια βιωματική σχέση με τις παραδόσεις του νησιού μας. Πολλά στοιχεία αυτών των συνεντεύξεων είναι γνωστά από διάφορες περιοχές της Κύπρου και με τον ένα ή άλλο τρόπο τα έχουμε ξανακούσει. Κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων όμως, μου αποκαλύφθηκαν και τραγούδια που είναι εντελώς άγνωστα και πρώτη φορά καταγράφηκαν εμπλουτίζοντας έτσι ακόμα περαιτέρω την ήδη πολύτιμη μουσική μας παράδοση. Ένα τέτοιο άγνωστο και πρωτοπαρουσιαζόμενο τραγούδι είναι η «Αϊσιέ», το οποίο οπτικογράφησα με ερμηνευτή τον Αντρέα Χρίστακκο στο χωριό Αυγόρου πριν δύο χρόνια.
Ο Αντρέας Χρίστακκος, ο επονομαζόμενος Γρίστακκος, γεννήθηκε το 1953 στο Αυγόρου και από μικρό παιδί ακολούθησε ως βοσκός τα χνάρια του πατέρα του μαθαίνοντας πιθκιαύλιν (ποιμενικό αυλό), στο οποίο θεωρείται δεξιοτέχνης. Από τους παππούδες του, ο ένας Αυγορίτης και ο άλλος Σμυρνιός, κάτοικος Μουσουλίτας, άκουσε τα περισσότερα τραγούδια, καθώς βέβαια και από τη γεωργοκτηνοτροφική κοινωνία των Κοκκινοχωριών – Μεσαορίας, όπου μεγάλωσε με τα ποικίλα μουσικά ερεθίσματα στα «παναΐρκα» και στα «ζιαφέθκια». Στις αρκετές συναντήσεις μας μου έχει τραγουδήσει πολλά τσιαττιστά και διάφορα παραδοσιακά τραγούδια συνοδεύοντάς τα πάντα με το πιθκιαύλι του.
Ανάμεσα στα άλλα μου τραγούδησε και την «Αϊσιέ», ένα άγνωστο τραγούδι που δεν έχει καταγραφεί από κανέναν. Αναφέρεται στον έρωτα ενός Ελληνοκύπριου για μια Τουρκοκύπρια, η οποία τον απαρνιέται. Σύμφωνα με τον Αντρέα Χρίστακκο, αυτός ο «γριστιανός» την περίοδο της οθωμανικής αυτοκρατορίας
είχε συνάψει σχέσεις με μια «Τουρκού», η οποία αργότερα αποστασιοποιήθηκε και τον απέρριψε παρά την πιεστική επιθυμία του να συνεχίσουν τον δεσμό τους. Την αναζήτησε μάλιστα στο σπίτι της στο ∆ίκωμο όπου η μητέρα της του ανέφερε ότι εκείνη είχε επισκεφθεί το Τρίκωμο. Πηγαίνοντας κι αυτός προς την ίδια κατεύθυνση, τη συνάντησε κατά την επιστροφή της, αλλά αυτή προσποιήθηκε πως δεν τον γνωρίζει πια.
Επρόκειτο για ένα τραγούδι που, σύμφωνα με τον Γρίστακκο, περιέγραφε πραγματικό περιστατικό όπως του το είχε αφηγηθεί ο παππούς του, ο Θεοχάρης Κασάπης από το Αυγόρου, ο οποίος είχε γεννηθεί το 1860, δηλαδή την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, και πέθανε το 1965, τα χρόνια της Κυπριακής ∆ημοκρατίας. Το ότι ένα τέτοιο γεγονός καταγράφηκε στη συλλογική μνήμη και έγινε τραγούδι πιστοποιεί από τη μια το φαινόμενο συμβίωσης Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων με τη δυνατότητα να αναπτύξουν συναισθηματικές σχέσεις μεταξύ τους, από την άλλη όμως προβάλλει και την ιδιαιτερότητα ενός τέτοιου δεσμού ανάμεσα σε άτομα διαφορετικής εθνικής προέλευσης και θρησκευτικής πίστης. Κυρίως όμως το συγκεκριμένο τραγούδι αποδεικνύει τη δυνατότητα του κυπριακού λαού να εμπνέεται στιχουργικά και μελωδικά από περιστατικά της άμεσης εμπειρίας του και να τα μετουσιώνει σε τραγούδια που στο πέρασμα των χρόνων αποκτούν την αξία της παραδοσιακής δημιουργίας.
