Το Πάσχα των χριστιανών

Του Χρίστου Κυριάκου

Το Πάσχα είναι η µεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισµού και γιορτάζεται απ’ όλους τους χριστιανούς παγκοσµίως. O όρος Πάσχα προέρχεται από το εβραϊκό pesah και σηµαίνει “εκείνος που προσπέρασε”.

Η λέξη µας παραπέµπει στην “Έξοδο”, που είναι το δεύτερο βιβλίο της Πεντατεύχου και συνάµα το δεύτερο βιβλίο της Παλαιάς ∆ιαθήκης, όπου στην δέκατη πληγή του Φαραώ, Άγγελος Κυρίου θανάτωσε τους πρωτότοκους γιους των Αιγυπτίων σπέρνοντας τον τρόµο και τον όλεθρο, αφού πρώτα όµως ενηµέρωσε τους Εβραίους να σφάξουν ένα αρνάκι και µε το αίµα του να βάψουν την πόρτα του σπιτιού τους ούτως ώστε να τους προσπεράσει και να µην πάθουν τίποτα.

Στο εδάφιο από την Έξοδο αναφέρει “παρελεύσεται κύριος πατάξαι τους Αιγυπτίους και όψεται το αίµα επὶ της φλιάς και επ’ αµφοτέρων των σταθµών͵ και παρελεύσεται κύριος την θύραν και ουκ αφήσει τον ολεθρεύοντα εισελθείν εις τας οικίας υµών πατάξαι”. Ίσως γι’ αυτό τον λόγο να σφάζουµε αρνί το Πάσχα.Μια βδοµάδα πριν το Πάσχα έχουµε την Κυριακή των Βαΐων όπου η εκκλησία γιορτάζει τη θριαµβευτική είσοδο Του Ιησού στα Ιεροσόλυµα.

Στην Κύπρο την λέµε Κυριακή της Ελιάς, γιατί εκείνη την µέρα ο κόσµος συνηθίζει να παίρνει στην εκκλησία φύλλα ελιάς. Η ελιά θυµίζει τα Βάια µε τα οποία υποδέχτηκαν οι Εβραίοι Τον Χριστό στα Ιεροσόλυµα. Τα φύλλα ελιάς µένουν στην εκκλησία µέχρι την Πέµπτη της Αναλήψεως. Μετέπειτα, ο κόσµος τα παίρνει στο σπίτι του και χρησιµοποιεί την ξερή (πλέον) ελιά για κάπνισµα.

Μετά την Κυριακή των Βαΐων έχουµε την εβδοµάδα των Παθών Του Κυρίου, αλλιώς την Μεγάλη Εβδοµάδα, όπου είναι µια εβδοµάδα θρησκευτικής περισυλλογής και κατάνυξης. Οι χριστιανοί πηγαίνουν κάθε βράδυ στα εσπερινά ενώ υπάρχουν και πάρα πολλοί που παρακολουθούν την πρωινή λειτουργία των προηγιασµένων και κοινωνούν.

Κατά την Μεγάλη ∆ευτέρα υποδεχόµαστε Τον Νυµφίο, ενώ την Μεγάλη Τρίτη ακούµε την παραβολή των δέκα παρθένων και το τροπάριο της Κασσιανής. Την Μεγάλη Τετάρτη παρακολουθούµε την τελετή του Αγίου Ευχελαίου.Την Μεγάλη Πέµπτη παρακολουθούµε την Σταύρωση Του Ιησούς ακούγοντας τα δώδεκα ευαγγέλια. Όταν βγαίνει ο Εσταυρωµένος, µαζί µε τις Μυροφόρες, Τον τοποθετούν σε µια ξύλινη βάση ώστε να περάσουν όλοι και να τον προσκυνήσουν. 

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι µέρα πένθους γι’ αυτό και η καµπάνα κτυπά πένθιµα και οι εικόνες είναι σκεπασµένες µε µαύρο ύφασµα.

Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αποκαθήλωση. Ο ιερέας, παριστάνοντας τον Ιωσήφ τον από Αριµαθαίας, φτάνει µπροστά στο σταυρό και αποκαθηλώνει τον Εσταυρωµένο. Τον τυλίγει σε άσπρο σεντόνι και τον πηγαίνει στο Άγιο Βήµα όπου βγαίνει κρατώντας ξαπλωτό το νεκρό σώµα Του Ιησού για να το τοποθετήσει στον Επιτάφιο.Μετά την πρωινή λειτουργία, ο κόσµος στολίζει τον Επιτάφιο µε λουλούδια ώστε να είναι έτοιµος για τον βράδυ. Το συγκεκριµένο βράδυ οι χριστιανοί βρίσκονται στην εκκλησία ώστε να ακούσουν τα εγκώµια “η Ζωή εν τάφω”, “Άξιον Εστίν”, και “Αι γενεαί Πάσαι”. Τα εγκώµια, εκτός από τους ψάλτες, τα ψάλλουν και διάφοροι άλλοι όπως χορωδίες αλλά και άλλα οργανωµένα σύνολα.

Εν τω µεταξύ, καθ’ όλη την Μεγάλη Εβδοµάδα, οι νοικοκυρές βρίσκονται στο πόδι. Καθαρίζουν το σπίτι, κάνουν κουλούρια, βάφουν τ’ αυγά αλλά και παρασκευάζουν τις πατροπαράδοτες φλαούνες.

Κατά το Μεγάλο Σάββατο έχουµε τα προεόρτια της Ανάστασης Του Κυρίου. Όταν ο ιερέας ψάλλει το χαρµόσυνο ύµνο «Ανάστα ο Θεός Κρίνων τη γη» βγαίνουν από το Άγιο Βήµα διάφοροι όπου κρατούνε την σηµαία και τα εξαπτέρυγα κάνοντας θόρυβο ενώ την ίδια στιγµή πέφτουν τα µαύρα ρούχα από τις εικόνες και ο κόσµος κτυπάει τα καθίσµατα των σκάµνων πανηγυρικά. Στη µέση όλων αυτών, βρίσκεται ο ιερέας κρατώντας ένα µεταλλικό δίσκο µε πέταλα λουλουδιών τα οποία σκορπάει δεξιά και αριστερά. Τέλος, µε πολλή τέχνη, στριφογυρίζει ένα µεταλλικό δίσκο στο δάπεδο του ναού δηµιουργώντας θόρυβο, σαν σεισµό.

Το απόγευµα του Μεγάλου Σαββάτου οι νέοι του χωριού µαζεύουν τα ξύλα ώστε να ανάψουν την “λαµπραντζιά” για να κάψουν τον Ιούδα που πρόδωσε Τον Ιησούς.  Το βράδυ του Σαββάτου έχουµε τον “Καλό Λόγο”. Παλαιότερα, η καµπάνα κτυπούσε στις 3 η ώρα την αυγή της Κυριακής και καλούσε τους χριστιανούς για την Ανάσταση Του Κυρίου. Εδώ και πολλά χρόνια όµως κτυπά στις 11 το βράδυ και στις 12 ακριβώς λέγει ο ιερέας τον “Καλό Λόγο”.

Κατά τις  12 περίπου σβήνουν τα φώτα. Ο ιερέας εµφανίζεται στην Ωραία Πύλη µε κεριά αναµµένα και ψάλλει το «∆εύτε λάβετε φως» και όλοι ανάβουν τις λαµπάδες τους. Την ίδια ώρα οι ψάλτες ψάλλουν τον «Καλό Λόγο». “Την Ανάστασίν Σου Χριστέ Σωτήρ Άγγελοι υµνούσιν εν ουρανοίςΚαι ηµάς τους επί γης καταξίωσον Εν καθαρά καρδία Σε δοξάζειν”. Μετέπειτα βγαίνουν από το ιερό και εισέρχονται στον κυρίως ναό τρία άτοµα όπου κρατάνε µια σηµαία και δυο εξαπτέρυγα κάνοντας τρεις γύρους στον κυρίως ναό. Με επικεφαλής τον ιερέα και τους ψάλτες όλος ο κόσµος βγαίνει από την εκκλησία για λιτανεία. Μόλις τελειώσει η λιτανεία ο ιερέας στέκει στο προαύλιο του ναού και διαβάζει το ευαγγέλιο “∆ιαγενοµένου του Σαββάτου…”. Μόλις τελειώσει την ανάγνωση της ευαγγελικής περικοπής, κρατώντας ένα τρικέρι, ψάλλει Το “Χριστός Ανέστη” συνοδευόµενος, συνήθως και από τους πιστούς.Εκείνη ακριβώς την ώρα ακούγονται εκκωφαντικοί κρότοι από κροτίδες όπου συµβολίζουν την Ανάσταση του Κυρίου.

Όταν η τελετή τελειώνει γίνεται άµεσα µια συµβολική παράσταση. Ο νεωκόρος ή κάποιος άλλος, κλείνει την πόρτα της εισόδου και αφήνει τον ιερέα έξω. Ο ιερέας, που συµβολίζει Τον αναστηµένο Χριστό, κτυπά την πόρτα και µε δυνατή φωνή λέγει:

– Άρατε πύλας οι άρχοντες υµών και επάρΘητε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της ∆όξης.

Αυτός που είναι µέσα στο ναό και συµβολίζει τον Άδη ρωτά:

– Τις εστίν ούτος ο Βασιλεύς της ∆όξης.

– Κύριος κραταιός και δυνατός, Κύριος ισχυρός εν πολέµω.

– Άρατε πύλας οι άρχοντες και επάρθητε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξης.

Αυτός που είναι µέσα στο ναό ρωτά την ίδια ερώτηση για δεύτερη φορά και παίρνει την ίδια απάντηση. Την τρίτη φορά επαναλαµβάνει εκ νέου την ίδια ερώτηση: 

– Τις εστίν ούτος ο Βασιλεύς της ∆όξης.

Ο ιερέας τότε απαντά σπρώχνοντας βίαια την πόρτα να ανοίξει, συντρίβοντας έτσι τον Άδη.

– Κύριος κραταιός και δυνατός, Κύριος ισχυρός εν πολέµω, Κύριος των ∆υνάµεων. Αυτός εστίν ο Βασιλεύς της ∆όξης.

Μετέπειτα, η λειτουργία συνεχίζεται µέχρι τις 3 τα ξηµερώµατα αλλά ο περισσότερος κόσµος συνήθως φεύγει για να πάει σπίτι του να φάει σούπα αυγολέµονη, φλαούνα, κόκκινο αυγό ή να πάει για ύπνο.

Η Κυριακή του Πάσχα έχουµε την “εορτή των εορτών” την “πανήγυρις των πανηγυρέων” όπου η καµπάνα καλεί τους πιστούς για τον Εσπερινό της Αγάπης. Μετά έχουµε το µεγάλο τραπέζι όπου ψήνουν σούβλες, αρνί ή κοκορέτσι.

Την ∆ευτέρα της Λαµπρής, που είναι και η τελευταία µέρα που γιορτάζουµε το Πάσχα, µετά την πρωινή λειτουργία ο κόσµος συνεχίζει εκ νέου το φαγοπότι. Την συγκεκριµένη µέρα οι “σούσες” έχουν την τιµητική τους διότι παλαιότερα ο κόσµος κρέµαζε από τον “τζιερτζιέλλο” (χαλκά) κάποιας κάµαρης ένα σχοινί, πάνω στο οποίο στηριζόταν ένα σανίδι. Εκεί, κάθονταν κοπέλες που κουνιόντουσαν και τραγουδούσαν:“Θεέ µου νάρτουν οι Λαµπρές να κρεµαστούν οι σούσεςτζιαι να γεµώσουν τα στενά ούλλον µαυροµατούσες”

Μετά την ∆ευτέρα της Λαµπρής το εορταστικό κλίµα τελειώνει και ο κόσµος επανέρχεται στην ρουτίνα.