Μικρή ιστορία, λαμπρή πορεία: Ο σιδηρόδρομος της Κύπρου
H προσπάθεια να καλυφθεί η Κύπρος με σιδηροδρομικό δίκτυο ξεκίνησε γύρω στο 1900 και εξελίχθηκε με αξιοθαύμαστο τρόπο και ταχύτητα για τα δεδομένα της εποχής. Οι γραμμές που έστρωσε η φτωχή Κύπρος ένωσαν πόλεις και χωριά και έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο στην ανάπτυξη αλλά και στις στρατιωτικές της επιτυχίες. Μέσα από ιστορικά στοιχεία και σπάνιες φωτογραφίες, σας παρουσιάζουμε την εξέλιξη του μέσου μεταφοράς που άλλαξε την ιστορία της Κύπρου, αλλά λόγω οικονομικών δυσχερειών τα τρένα σταμάτησαν να σφυρίζουν 50 χρόνια μετά.
Η πρώτη ιδέα για σιδηρόδρομο στην Κύπρο ανάγεται στο 1878 όμως διάφορες πολιτικοοικονομικές καταστάσεις απέτρεψαν την πραγματοποίηση τέτοιου έργου, μέχρι τον Ιούλιο του 1903 όταν ο Frederick Shelford υπέβαλε τεχνικοοικονομική μελέτη για την κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής. Το αρχικό σχέδιο ήταν η γραμμή θα ξεκινούσε από την Αμμόχωστο και, μέσω της Λευκωσίας και της Μόρφου, να κατέληγε στο Καραβοστάσι, με συνολικό μήκος 112 Km και υπολογιζόμενο κόστος £141.526.
Η πρόταση αυτή εγκρίθηκε το Νοέμβριο του 1903 και τα χωματουργικά έργα ξεκίνησαν το Μάιο του 1904. Το πρώτο τμήμα του σιδηροδρομικού κατευθυνόταν από την Αμμόχωστο προς τη Λευκωσία, διαμέσου της πεδιάδας της Μεσαορίας, και είχε μήκος 37 μιλίων. Μέχρι το Δεκέμβριο του 1907, είχαν προστεθεί άλλα 24 μίλια σιδηρογραμμής, από τη Λευκωσία στη Μόρφου και μέχρι της 14 Ιουνίου του 1915, με μια δεύτερη προέκταση μήκους 14 μιλιών από τη Μόρφου στην Ευρύχου ολοκληρώθηκε η σιδηρογραμμή των 76 μιλίων.
Η ύπαρξη του σιδηροδρόμου διαμόρφωσε τη ζωή των Κυπρίων και συνέβαλε τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη της πατρίδας μας. Ωστόσο, στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, αρκετοί τον έβλεπαν περισσότερο ως θέαμα παρά ως μεταφορικό μέσο, γι’ αυτό άλλωστε και συνωστίζονταν κάτω από τις γέφυρες για να τον «θαυμάσουν».
Τις μέρες πριν το αεροπορικό ταχυδρομείο, ο σιδηρόδρομος ήταν ένας σημαντικός μεταφορέας του ταχυδρομείου προς και από τη γραμμή πλοίων Khedivial Line, που ερχόταν στο λιμάνι της Αμμοχώστου και μετέφερε το ταχυδρομείο του εξωτερικού. Γι’ αυτό λέγεται ο ΚΚΣ μεταμόρφωσε την Αμμόχωστο από μια παλιά και νεκρή τουρκική πόλη σε ένα σύγχρονο λιμάνι της Μέσης Ανατολής.
Κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου και των μεταπολεμικών χρόνων ο Κυπριακός Σιδηρόδρομος έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο ως ο κύριος μεταφορέας στρατευμάτων, εφοδίων και πυρομαχικών από το λιμάνι της Αμμοχώστου προς Tο αεροδρόμιο της Βασιλικής Αεροπορίας στη Λευκωσία.
Ο σιδηρόδρομος χρησίμευε επίσης για τη διανομή του ταχυδρομείου σε ολόκληρο το νησί, αφού σταθμοί όπως της Αγκαστίνας, του Τραχωνίου, του Καλού Χωριού και άλλοι εξυπηρετούσαν και ως ταχυδρομεία ή αντιπροσωπείες.
Υπήρχαν ειδικά δρομολόγια στη διάρκεια της ζωής του κυπριακού σιδηρόδρομου, ιδιαίτερα οι υπηρεσίες που λειτουργούσαν για διάφορες τελετές του κράτους, όπως η άφιξη του Ύπατου Αρμοστή. Υπήρχαν επίσης ειδικά δρομολόγια για μπάνια τα οποία λειτουργούσαν κάθε Κυριακή. Τα τρένα ειδικών δρομολογίων αναλάμβαναν επίσης να εξυπηρετήσουν το κοινό για το ετήσιο Φεστιβάλ Πορτοκαλιού στην Αμμόχωστο. Τα μεγάλα αυτά τρένα ξεκινούσαν από τη Λευκωσία για την Αμμόχωστο με τα βαγόνια διακοσμημένα με πορτοκάλια και μια μεγάλη πλάκα σε σχήμα πορτοκαλιού τοποθετημένη στην πόρτα του καπνοθάλαμου της ατμομηχανής.
Κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου και των μεταπολεμικών χρόνων ο Κυπριακός Σιδηρόδρομος έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο ως ο κύριος μεταφορέας στρατευμάτων, εφοδίων και πυρομαχικών από το λιμάνι της Αμμοχώστου προς το αεροδρόμιο της Βασιλικής Αεροπορίας στη Λευκωσία.
Με την πάροδο του χρόνου οι οδικές μεταφορές είχαν ήδη αναπτυχθεί. Έγιναν πολλές μελέτες για πολλά χρόνια ώστε να βρεθεί βιώσιμη λύση για τη συνέχιση της ύπαρξης του σιδηρόδρομου, όμως στο τέλος το θέμα έπρεπε να αντιμετωπιστεί.
Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπιζε ήταν η έλλειψη του νερού που επιδεινωνόταν με την πάροδο του χρόνου και προχωρώντας στο εσωτερικό του νησιού, η υψηλή τιμή για το κάρβουνο και η σχετικά μικρή επιβατική κίνηση λόγω μικρής ταχύτητας και ακριβών εισιτηρίων.
Ο ετοιμόρροπος εξοπλισμός του και ο άνισος ανταγωνισμός με το βελτιωμένο οδικό δίκτυο οδήγησαν τελικά την κυβέρνηση στην απόφαση να τερματίσει οριστικά τον ΚΚΣ. Το τελευταίο τρένο αναχώρησε από το Σταθμό της Λευκωσίας στις 14:57 της 31 Δεκεμβρίου 1951 και έφτασε στην Αμμόχωστο στις 16:38. Η αποσυναρμολόγηση διήρκεσε μέχρι και το Μάρτιο του 1952. Μετά από δημοπρασία που δημοσιεύτηκε στη Cyprus Gazette, οι 10 από τις 12 ατμομηχανές, οι ράγες και τμήμα του τροχαίου υλικού πωλήθηκαν στην εταιρεία Meyer Newman & Co., για το ποσό των £65.626. Η Ατμομηχανή 1 διατηρήθηκε ως ενθύμιο έξω από το σταθμό της Αμμοχώστου, όπου και παραμένει μέχρι σήμερα, τουρκοκρατούμενη.
